Có thể khẳng định rằng, trong lịch sử quan hệ Việt Nam-Nhật Bản chưa có thời điểm nào mà quan hệ hai nước phát triển mạnh như hiện nay. Điều này không chỉ thể hiện trong hoạt động kinh tế, văn hoá, mà cả trong các lĩnh vực vốn rất nhạy cảm như chính trị, an ninh.
Tuy nhiên, hợp tác giao lưu học thuật dù được khởi động và thu được một số kết quả đáng kể, song thực tế vẫn còn nhiều hạn chế. Vì thế, việc giới thiệu công trình hợp tác nghiên cứu chung "Những bài học về quan hệ Việt Nam - Nhật Bản" được coi như là những thử nghiệm có hiệu quả nhằm làm rõ hơn mối quan hệ hai nước trong quá khứ và hiện tại. Cuốn sách được dịch từ nguyên bản tiếng Nhật và được Nhà xuất bản Thống kê Hà Nội ấn hành năm 2005.
Nội dung cuốn sách gồm 4 phần chính:
Phần I có tiêu đề "Lịch sử giao lưu", gồm 3 chương. Đây là những khảo cứu lịch sử về quan hệ Việt Nam - Nhật Bản thông qua "sự nhận thức và ấn tượng về người khác của người Nhật Bản thời kỳ tiền hiện đại". Bằng các sự kiện ghi chép về cuộc trôi dạt của người Nhật đến Việt Nam thời cận thế, tác giả đã làm sống lại những cảm tưởng của người Nhật Bản thời đó đối với một vùng đất xa xôi - đó là Việt Nam. Việt Nam không chỉ để lại những tình cảm tốt đẹp mà còn giúp họ nhận ra những nét tương đồng giữa hai quốc gia. Những ghi chép chân thực trên đã chứng minh về mối quan hệ lâu đời Việt Nam - Nhật Bản.
Khảo cứu "Nước ta đối với Vương triều Việt Nam thời cận thế" đã cung cấp nhiều tư liệu mới với cách tiếp cận độc đáo về lịch sử Việt Nam. Dù còn nhiều điều cần bàn luận, song đây thực sự là kết quả nghiên cứu đáng được trân trọng của học giả Momiki Shiro.
Lịch sử thăng trầm của môn Hán văn được thể hiện ở phần này đã nêu lên những đặc điểm khá riêng biệt của Việt Nam trong quá trình hình thành ngôn ngữ cận đại dưới sự ảnh hưởng chung của ngôn ngữ Trung Hoa.
Phần II của cuốn sách với tiêu đề "ấn tượng của hai bên đối với nhau và những vấn đề đặt ra" được thể hiện trong 3 chương. Các nhà nghiên cứu Việt Nam nổi tiếng của Nhật Bản như GS. Furuta Motoo, Shiraishi Masaya,... đã tìm tòi nhiều sự kiện mới, tiếp cận đa chiều và lý giải một cách thuyết phục đường lối ngoại giao độc lập của Nhật Bản qua việc thiết lập mối quan hệ với Việt Nam năm 1973. Phân tích sự thay đổi nhận thức của người Việt Nam về Nhật Bản với những tư liệu phong phú, lập luận lôgic... chứng tỏ các tác giả rất am hiểu Việt Nam.
Phần III của cuốn sách "Từ sau đổi mới và triển vọng tương lai" gồm 3 chương là những khảo cứu khá cân xứng trong kết cấu của cuốn sách. Tiến sỹ Nakano Ari, một "cây viết giỏi" và "đầy cá tính" đã lý giải một cách khá đầy đủ về sự thay đổi nhận thức của Việt Nam với khu vực. Phân tích "hoà bình ở Campuchia và ngoại giao Nhật Bản" đã gián tiếp cho chúng ta nhận thức rõ hơn về ảnh hưởng của chính sách ngoại giao của Nhật Bản, Đông Nam á đối với quan hệ Việt Nam - Nhật Bản. Nội dung chương 9 "Quan hệ Việt Nam - Nhật Bản trong bối cảnh hợp tác khu vực Châu á Thái Bình Dương” đã trả lời một cách khá thoả đáng câu hỏi được đặt ra trong suốt quá trình nghiên cứu tập thể: "Nhật Bản có vị thế như thế nào đối với nên ngoại giao Việt Nam hiện nay".
Phần IV của cuốn sách "Tình hình nghiên cứu giữa hai nước Việt Nam - Nhật Bản" gồm 2 chương đã cho chúng ta thấy rõ bức tranh hiện trạng nghiên cứu Việt Nam của Nhật Bản và nghiên cứu Nhật Bản ở Việt Nam. Thông qua các số liệu, đánh giá các tác giả đã cung cấp cho chúng ta khá đầy đủ về lĩnh vực này ở hai nước.
Dù rằng đây không phải là cuốn thông sử về quan hệ Việt Nam -Nhật Bản, song cách tiếp cận nhiều chiều, đa dạng, tư liệu phong phú... đã làm cho cuốn sách không chỉ hấp dẫn về nội dung mà khá độc đáo về phương pháp nghiên cứu. Điều này chứng tỏ hiệu quả và sự thành công khi các học giả 2 nước phối hợp thực hiện trong các công trình nghiên cứu chung. Cuốn sách nhanh chóng được công bố còn nhờ ở sự ủng hộ tích cực của Japan Foundation. Hy vọng “Những bài học về quan hệ Việt Nam Nhật Bản” sẽ đem lại nhiều điều bổ ích, lý thú cho người đọc và góp phần vào việc nâng cao hiểu biết về quan hệ Việt Nam - Nhật Bản đang được phát triển hiện nay và trong tương lai.
