TRIỂN VỌNG QUAN HỆ KINH TẾ VIỆT NAM - ĐÀI LOAN SAU KHI GIA NHẬP WTO

Các doanh nghiệp Đài Loan vẫn còn vắng mặt trên một số lĩnh vực quan trọng ở Việt Nam. Chẳng hạn, các hạng mục đầu tư về văn hoá, y tế, giáo dục còn hết sức khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 0,37% tổng vốn đầu tư của Đài Loan tại Việt Nam, trong khi Việt Nam rất cần tiếp thu kinh nghiệm phát triển y tế, giáo dục của Đài Loan. Đặc biệt tỷ trọng đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp còn rất ít chưa tương xứng với tiềm năng và thực lực về vốn, công nghệ cũng như kinh nghiệm phát triển nông nghiệp của Đài Loan và nhu cầu thu hút đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp của Việt Nam.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp Đài Loan cũng đã tìm ra mô hình đầu tư thích hợp, hiệu quả đem lại nhiều lợi ích cho Việt Nam và Đài Loan. Hơn 90% các doanh nghiệp Đài Loan làm ăn có lãi ở Việt Nam, nhiều dự án của doanh nhân Đài Loan trở thành điển hình về sự thành công đầu tư nước ngoài ở Việt Nam. Chính sự thành công của các doanh nghiệp Đài Loan đầu tư làm ăn ở Việt Nam là sự quảng cáo tuyệt vời và tạo sức hấp

dẫn đối với các doanh nghiệp, các nhà đầu tư đang có ý định đầu tư vào Việt Nam.

Dự ỏn nhiều thành công mang lại tự hào của Đài Loan ở Việt Nam thời gian qua như công ty Vedan, Công ty Xi măng Chifon Hải Phòng, và điển hình là tổ hợp sản xuất xe gắn máy của tập đoàn SYM. Khi Tổng Giám đốc  Hoàng Thế Huệ của SYM đưa nhà máy sản xuất xe gắn máy sang Việt Nam để tận dụng giá lao động rẻ, ông đó kộo theo khoảng 40 doanh nghiệp khỏc sang xõy dựng cỏc nhà mỏy sản xuất phụ tựng như lốp, xích, khuôn đúc hợp kim và nhựa. Cách làm của SYM đang chứng tỏ nhiều ưu điểm. Cục trưởng Ngô Tân Hoa thừa nhận đứng trước sự thách thức cạnh tranh mới sau khi Việt Nam gia nhập WTO, các doanh nghiệp Đài Loan đang điều chỉnh lại chiến lược đầu tư và thương mại của mỡnh với Việt Nam. Theo đó, các doanh nghiệp Đài Loan sẽ đầu tư lớn vào Việt Nam với những hệ thống đồng bộ như tập đoàn SYM đang làm, đồng thời giảm dần các dự án đầu tư nhỏ lẻ. Có như thế Đài Loan mới đủ sức cạnh tranh với các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài khác trong bối cảnh mới khi Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của WTO.

Với việc gia nhập WTO, môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà kinh doanh và doanh nghiệp Đài Loan. Sau chuyến viếng thăm tham dự Diễn đàn Kinh tế Thương mại Việt Nam - Đài Loan vào tháng 7/2006, các đại biểu Đài Loan đã đánh giá Việt Nam là điểm đầu tư lý tưởng cho các nhà đầu tư Đài Loan, đồng thời hứa sẽ kêu gọi chính phủ và khu vực tư nhân Đài Loan tăng cường hợp tác với Việt Nam và coi đây như là một cửa ngõ thâm nhập vào khối ASEAN+3 đầy tiềm năng.

Về môi trường đầu tư của Đài Loan:

Đài Loan đã gia nhập WTO trước Việt Nam khá lâu, do đó Đài Loan có hệ thống pháp luật tương đối hoàn thiện nhằm bảo vệ nhà đầu tư nước ngoài và hệ thống luật bản quyền và các luật bảo đảm cạnh tranh công bằng. Các ngành năng lượng điện, lọc dầu, cung cấp khi đốt, viễn thông, phát triển hạ tầng, vận tải, cho thuê xe là những ngành được mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài. Đơn xin cấp phép đầu tư, liên doanh do Sở Đầu tư nước ngoài (FIC) cấp phép. Các dự án có giá trị dưới 500 triệu đô la Đài Loan (TWD) sẽ được cấp phép trong 2 ngày làm việc, hoặc 3 ngày làm việc cho dự án có vốn dưới 1 tỷ TWD. Đối với các dự án đầu tư lớn hơn 1 tỷ TWD sẽ do một hội đồng xem xét. Thời gian cấp phép có thể từ 2 đến 3 tuần.

Đài Loan khuyến khích đầu tư bằng cách khấu trừ chậm cho các nhà đầu tư vào lĩnh vực hệ thống xử lý ô nhiễm, sản xuất tự động, bảo toàn năng lượng. Các thiết bị dành cho mục đích nghiên cứu & phát triển sẽ miễn thuế khi nhập vào Đài Loan. Các khuyến khích khác như lãi suất cho vay thấp đối với dự án phát triển ngành chủ lực, nâng cấp các ngành công nghiệp truyền thống, nhập khẩu máy móc tự động và thiết bị kiểm soát ô nhiễm.

Hiện nay giao thương với Đài Loan trở nên dễ dàng và phù hợp hơn đối với các doanh nhân nước ngoài và các nhà sản xuất. Điều này chính là nhờ những chính sách phù hợp của chính quyền Đài Loan. Việt Nam cũng có thể học hỏi rất nhiều từ kinh nghiệm cải thiện môi trường đầu tư và thu hút đầu tư nước ngoài của Đài Loan. Mặc dù Việt Nam chưa phải là nước có đầu tư ra nước ngoài nhiều nhưng trong tương lai sẽ có những tập đoàn đủ lớn mạnh của Việt Nam mở rộng đầu tư ra nước ngoài và rất có thể Đài Loan sẽ là “miền đất hứa” cho các doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài của Việt Nam. Cho đến nay, Đài Loan cũng đã tiếp nhận nhiều lao động của Việt Nam sang làm việc cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đài Loan và điều này là minh chứng cho triển vọng quan hệ hợp tác đầu tư giữa hai bên.

3. Trong lĩnh vực xuất khẩu lao động

Khụng kể thời kỳ quan hệ kinh tế mật thiết với các nước Đông Âu, xuất khẩu lao động của Việt Nam tăng nhanh từ cuối thập niờn 1990 và chủ yếu sang các nước Đông Á, nhất là Ma-lai-xia, Đài Loan và Hàn Quốc. Gần đây, thị trường xuất khẩu lao động mở rộng sang Trung Đông, Tây Âu và Mỹ. Từ năm 2001, bỡnh quõn mỗi năm có 70.000 lao động được đưa đi ra nước ngoài. Hiện nay có hơn 400.000 lao động Việt Nam làm việc tại 40 nước và lónh thổ, trong đó riêng tại Malaysia có hơn 100.000 người, chiếm độ 10 % tổng số lao động nhập khẩu của nước này.

Năm 2006, Việt Nam xuất khẩu được 78.850 lao động và chuyên gia. Trong đó, Malaysia là 37.940 người; Đài Loan 14.120; Hàn Quốc 10.570; Nhật Bản 5.360; Lào 4.370; Quatar 2.620; UAE 1.740; Ảrập Xêút 205; Bruney 178; thị trường khác trên 280 người. Thu nhập của lao động gửi về nước đạt trên 1,6 tỷ USD.

Từ năm 2003 đến nay, Việt Nam đó tăng gấp đôi số lượng lao động xuất khẩu so với thời kỳ từ năm 2000 trở về trước, trung bỡnh đưa khoảng trên dưới 70.000 lao động/năm đi làm việc ở nước ngoài. Điều đáng nói là trong số này, tỷ lệ lao động được đào tạo, cú tay nghề cũn rất thấp, chỉ chiếm khoảng hơn 20%, số cũn lại (gần 80%) chưa qua đào tạo nghề.

Cú một nghịch lý là trước đây, số lao động cú trỡnh độ đi làm chuyên gia cho các nước khỏ phổ biến, nay phần lớn lao động xuất thõn từ nụng thụn, ngoài việc chưa có nghề, ngoại ngữ yếu, trỡnh độ dõn trớ thấp, khụng cú tỏc phong cụng nghiệp, nhận thức về chủ, thợ chưa đầy đủ, cũng là những “rào cản”. Chớnh từ trỡnh độ dõn trớ và hiểu biết về phỏp luật hạn chế nờn hiện tượng người lao động bỏ trốn, vi phạm hợp đồng của Việt Nam là cao nhất trong số các nước xuất khẩu lao động thời gian qua. Theo bỏo cỏo của Cục Quản lý lao động ngoài nước, ở Nhật Bản, tỷ lệ lao động bỏ trốn chiếm khoảng 1/3 (trờn 30%), Hàn Quốc 25-30%, Đài Loan trên 9%. Do tỡnh trạng nhiều lao động Việt Nam bỏ trốn nờn từ đầu năm 2005 đến nay, Đài Loan đó “đóng băng” thị trường (khụng tiếp nhận lao động Việt Nam) giỳp việc nhà và chăm sóc người già, trẻ em.

Sau 5 năm mở cửa thị trường (năm 2000), Đài Loan đã tiếp nhận trên 80.000 lao động Việt Nam, trong đó có gần 16.000 người làm việc trong lĩnh vực công xưởng, 2000 người làm thuyền viên và trên 60.000 người làm công việc nữ hộ sinh và giúp việc gia đình.

Vào WTO, Việt Nam chắc chắn phải có chiến lược hợp tác lao động mới phù hợp với xu thế và tiêu chuẩn quốc tế. Trong quan hệ hợp tác lao động với Đài Loan cũng vậy, Việt Nam cần tăng cường những biện pháp giáo dục tư tưởng, đào tạo ngoại ngữ, tay nghề, chuyên môn, tính chuyên nghiệp và kỹ năng làm việc đạt trình độ cao hơn cho người lao động. Tiến tới xuất khẩu lao động có tay nghề và trình độ chuyên môn, biết ngoại ngữ đồng thời hạn chế xuất khẩu lao động trình độ thấp, chưa qua đào tạo.

4. Trong lĩnh vực Du lịch

Trung bình hằng năm có khoảng hơn 200.000 khách du lịch Đài Loan đến thăm Việt Nam. Hiện nay, Đài Loan đứng thứ hai sau Singapore trong các nước và vùng lãnh thổ có số lượng vốn FDI đầu tư vào các dự án du lịch, với khoảng 15 dự án, số vốn đăng ký 784 triệu USD. Thị trường khách Đài Loan đứng thứ 5 trong số các thị trường du lịch quốc tế hàng đầu đến Việt Nam. Gia nhập WTO, Việt Nam sẽ càng trở nên hấp dẫn hơn đối với du khách nước ngoài, đặc biệt là Đài Loan. Các doanh nhân Đài Loan có thể kết hợp vừa đi du lịch thăm quan các danh lam thắng cảnh, khám phá đất nước con người Việt Nam vừa tìm hiểu các cơ hội làm ăn, đầu tư kinh doanh ở Việt Nam, thậm chí có thể đầu tư vào chính các dự án kinh doanh phát triển du lịch ở Việt Nam.

LỜI KẾT

Đài Loan - Việt Nam, với tư cách cùng là thành viên của WTO sẽ có nhiều cơ hội cũng như thách thức hơn trong quan hệ kinh tế giữa hai bên, vì vậy cả hai bên đều phải chủ động, tích cực nắm bắt lấy cơ hội và vượt qua những thách thức mới, khai thác hết các tiềm năng và lợi thế của mỗi bên để hợp tác cùng phát triển trên mọi lĩnh vực.

Với đặc thù của Đài Loan, Việt Nam nên tập trung vào hai lĩnh vực chủ yếu là thu hút đầu tư của Đài Loan, đẩy mạnh hợp tác lao động, khai thác tiềm năng của thị trường Đài Loan, không xem nhẹ các lĩnh vực khác mà cần xác định rõ trọng điểm trong từng lĩnh vực.

Việt Nam nên khuyến khích đối với các sản phẩm Đài Loan trong các ngành công nghiệp mà Việt Nam đã có đủ sức cạnh tranh quốc tế, bởi vì cả hai bên đã là thành viên của WTO và có thể tham gia xuất khẩu thuận lợi hơn dưới khung khổ thể chế của WTO. Tuy nhiên, cả hai bên sẽ chịu sự điều chỉnh bởi những cam kết với WTO, và sẽ không bên nào được tiếp tục duy trì, hay dựng lên các rào cản đối với bên kia. Điều đó có nghĩa rằng cả Đài Loan và Việt Nam sẽ phải dỡ bỏ các biện pháp bảo vệ, cho phép các sản phẩm của cả hai bên thâm nhập thị trường của nhau. Có thể là, một số ngành công nghiệp có sức cạnh tranh yếu của Việt Nam sẽ chịu tác động lớn hơn sau khi gia nhập WTO. Nhưng đó chỉ là những tác động ngắn hạn, còn về lâu về dài thì các doanh nghiệp Việt Nam sẽ được hưởng lợi nhiều hơn nhờ vào sự hợp tác, học hỏi được những kinh nghiệm về quản lý, công nghệ, … từ phía Đài Loan, đồng thời đó cũng là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp Việt Nam phải cải cách về mọi mặt để có đủ sức cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài.

Tuy nhiên, Đài Loan cũng sẽ phải đương đầu với những thách thức mới sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Bởi vì, môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài lớn như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông … dẫn tới cạnh tranh ngày càng trở nên khắc nghiệt hơn.

Cuối cùng đó là, việc gia nhập WTO của Việt Nam sẽ tăng cường hợp tác trao đổi không chỉ về mặt thương mại đầu tư mà còn trên nhiều lĩnh vực khác giữa hai bên như văn hoá, du lịch, lao động,… Điều này sẽ giúp hai bên tăng cường hiều biết lẫn nhau hơn nữa đồng thời thu hẹp khoảng cách về phát triển trong tương lai./.

VÕ HẢI THANH

(Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Jessie Ho, “STAFF REPORTER, WTO talks’ possible failure bad for Taiwan: researchers”, Taipei Times, posted 10-12-2005.

2. First Bilateral Trade Division, Vietnam’s Accession to the WTO Providing Taiwan with Vast Opportunities, 21/11/2006.

3. Báo Điện Tử Vietnam Economic News Online, “Nhịp cầu cho doanh nghiệp Đài Loan và Việt Nam”, 25-07-2006.

4. FASonline, Taiwan WTO Accession and U.S. Horticultural Trade, Wednesday, July 21, 2004.

5. VNA, Taiwanese investors face new rivals in post-WTO Vietnam, 7/1/2007.

6. Central News Agency, Taiwan supports Vietnam's WTO bid: official, August 3, 2004.

7. The Taiwan Economic News, Taiwan and Vietnam to hold talks on bilateral trade pact, January 24, 2003.

8. CNA, GENEVA, Taiwan backs Vietnam's WTO bid, Thursday, Jun 17, 2004, P4.

9. Keith Bradsher The New York Times, A thriving Vietnam prepares to join WTO, October 24, 2006,

10. Chyungly Lee, Ph. D., Enhancing Taiwan/Vietnam Strategic Ties, IIR, Taiwan.

11. Samuel C. Y. Ku, Ph.D., The Accession of Taiwan and China to the WTO and Its Implications for Southeast Asia, Graduate Institute of Interdisciplinary Studies & Center for Southeast Asian Studies National Sun Yat-sen University.

12. Paul S. P. Hsu, Policy Brief on Taiwan in the WTO, Presented to The Evian Group Trade Policy Compendium For Evian VII Plenary Meeting, 12-14 April 2002, Montreux.

13. Và các tài liệu tham khảo trên website của Việt Nam và Đài Loan.