Chính sách hướng Nam cộng của Hàn Quốc: thực trạng và vấn đề đặt ra

Phạm Quý Long¹, Nguyễn Thị Phi Nga²

Tóm tắt: Chính sách hướng Nam mới New Southern Policy (NSP) đã được chính quyền Tổng thống Moon công bố vào tháng 11 năm 2017 tại Jarkarta, Indonesia. Tiếp đến, vào ngày 23/9/2020, trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, ông Moon Jae-in đã bổ sung các nguyên tắc chỉ đạo và nhiều nội dung hợp tác cụ thể hơn và nó được biết đến như là Chính sách hướng Nam cộng (NSP Plus). Vậy những nguyên tắc và nội dung mở rộng trong chính sách này sẽ mang những ý nghĩa và tác dụng gì cho Hàn Quốc và các nước đối tác? Để có cơ sở làm sáng tỏ câu hỏi nêu trên, bài viết tập trung phân tích, đánh giá các nội dung mới của NSP Plus cũng như chỉ ra những thách thức mà NSP Plus sẽ đòi hỏi cả phía Hàn Quốc lẫn các đối tác cần có nhận thức đúng đắn và lựa chọn những nỗ lực ưu tiên cao hơn để thực thi các mục tiêu và cam kết chính trị của mình.

Từ khóa: Chính sách hướng Nam mới, chính sách hướng Nam cộng, Hàn Quốc, ASEAN, Ấn Độ

hính sách hướng Nam mới (NSP) đã được chính quyền Tổng thống Moon Jae-in công bố vào tháng 11 năm 2017[1]tại[2]Jarkarta, Indonesia[3]. Tiếp đến, vào ngày 23/9/2020, trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, ông Moon đã cho thấy có sự bổ sung các nguyên tắc chỉ đạo và nhiều nội dung hợp tác cụ thể hơn và nó được biết đến như là NSP Plus^[4].

1. Yêu cầu điều chỉnh từ NSP tới NSP Plus

Đầu tiên là sự lan truyền toàn cầu của COVID-19.

Mấy năm qua, thế giới đang trải qua một làn sóng thách thức mới. Đại dịch COVID-19 đã đánh thức thế giới về việc thế giới được kết nối chặt chẽ với nhau như thế nào. Sự bùng phát của một bệnh truyền nhiễm ở một nước đang gây ra tác động bất lợi cho phần còn lại của thế giới. Cuộc khủng hoảng coronavirus mới lạ đã nhắc nhở thế giới rằng chúng ta vô cùng cần sự phối hợp quốc tế để ứng phó hiệu quả với các bệnh truyền nhiễm và xây dựng hệ thống y tế công cộng vững mạnh. Với nhận thức đổi mới này sẽ là nhu cầu cấp bách đối với Hàn Quốc và các quốc gia trong khuôn khổ NSP để tăng cường cộng tác với nhau trong việc ứng phó với dịch bệnh và sức khỏe cộng đồng.

Thứ hai là thách thức của chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa bảo hộ đang trỗi dậy trên toàn cầu. Một loạt chuẩn mực liên quốc gia cho đến nay đã làm nền tảng cho trật tự thế giới  thay đổi, tính mở và chủ nghĩa đa phương trong lĩnh vực kinh tế đang bị đe dọa. Chuỗi cung ứng toàn cầu được định hình bấy lâu đang trên bờ vực của sự đứt gãy vĩnh viễn. Trong bối cảnh Hàn Quốc và các đối tác ASEAN, Ấn Độ cùng cố gắng đạt được tăng trưởng kinh tế dựa trên một trật tự thương mại đa phương và cởi mở, cùng nhau ứng phó với những mối đe dọa này.

Thứ ba là yêu cầu chuyển đổi kỹ thuật số do tác động của ứng phó với đại dịch COVID-19.

Căn bệnh truyền nhiễm đã thay đổi cách sống của nhân loại, chúng ta làm việc tại nhà và tham gia các lớp học trực tuyến. Không có khía cạnh nào của xã hội không bị ảnh hưởng bởi số hóa. Đặc biệt, các ngành công nghiệp mới dẫn đầu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư - trí tuệ nhân tạo, nền tảng kinh tế số, dữ liệu lớn và sinh học - đang mở rộng nhanh chóng. Với triết lý và nhận thức hiển nhiên rằng nếu một quốc gia có thể phản ứng nhanh như thế nào với hiện tượng này, thì quốc gia đó sẽ có khả năng quyết định khả năng cạnh tranh của mình trong tương lai. Do đó, Hàn Quốc và ASEAN, Ấn Độ nên sát cánh và làm việc cùng nhau để đáp ứng thách thức này.

Thứ tư là tầm quan trọng ngày càng tăng của an ninh phi truyền thống.

Cộng đồng quốc tế đang phải đối mặt với những thách thức phi truyền thống phức tạp vượt qua biên giới quốc gia - không chỉ các bệnh truyền nhiễm như COVID-19 mà còn cả biến đổi khí hậu, thiên tai và ô nhiễm môi trường. Bằng cách tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh truyền thống cũng như các  khu vực còn có nguy cơ, rủi ro bất ổn, quan điểm của Chính phủ Hàn Quốc sẵn sàng đóng góp vào việc làm cho khu vực này trở nên hòa bình và an ninh.

Như vậy, có thể nói rằng xuất phát từ 4 nhân tố nêu trên, Hàn Quốc tin rằng nhiệm vụ của chính quyền đương nhiệm cũng như kế tiếp sẽ là ngăn chặn những thách thức tạo ra sự chia rẽ, hay gia tăng căng thẳng và gia tăng bất ổn kinh tế. Muốn vậy, trên tinh thần hợp tác và đoàn kết quốc tế, Hàn Quốc và các nước NSP chia sẻ nhận thức nên cùng nhau chiến thắng cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu mà thế giới đang phải đối mặt và biến cuộc khủng hoảng này thành một cơ hội để củng cố hơn nữa tình đoàn kết kinh tế và ngoại giao. Hàn Quốc và các đối tác NSP có thể tái hiện những gì đã làm cùng nhau vào cuối những năm 1990 khi cả Hàn Quốc và ASEAN đã biến khủng hoảng tài chính châu Á 1997 thành một nền tảng hợp tác ASEAN+3.

Hơn thế nữa, dựa trên quan điểm và niềm tin mạnh mẽ vào sức mạnh của sự hợp tác và đoàn kết quốc tế, trong hoàn cảnh mới NSP nên được bổ sung nội dung và có tên gọi mới là NSP Plus. Hàn Quốc cho rằng trên nền tảng của NSP đã tạo ra các giá trị và nguyên tắc mà được các bên tham gia NSP chia sẻ và tuân theo. Hàn Quốc và các đối tác NSP đặt trọng tâm vào xã hội mở thay vì xã hội đóng, trật tự dựa trên quy tắc về tính bao trùm hơn là loại trừ, hợp tác hơn là cạnh tranh. Đặc biệt, Hàn Quốc ủng hộ những gì mà các đối tác NSP đang theo đuổi và sẽ tiếp tục được làm hài hòa với những điểm mới này. Hàn Quốc ủng hộ việc xây dựng một cộng đồng ASEAN dựa trên vị trí trung tâm của ASEAN và cũng ủng hộ vai trò lớn hơn của Ấn Độ trong cộng đồng quốc tế. Trong khi tiếp tục tôn trọng những gì đã được thống nhất với các đối tác NSP từ phiên bản 1.0 khi chuyển sang phiên bản 2.0, Hàn Quốc thể hiện mong muốn sẽ tăng gấp đôi những nỗ lực của chính mình để cùng ASEAN, Ấn Độ hiện thực hóa cho 7 nội dung mới trong NSP Plus với tầm nhìn xây dựng một cộng đồng hòa bình và thịnh vượng.

Có điểm đáng lưu ý là Hàn Quốc sẽ tiếp tục nắm lấy các giá trị chung như dân chủ, nhân quyền và kinh tế thị trường đồng thời cân nhắc cách thức đảm bảo rằng những giá trị này phù hợp tốt với định hướng chính trị của ASEAN và Ấn Độ. Khi làm như vậy, Hàn Quốc sẽ đặt ưu tiên cao vào giá trị của “con người làm trung tâm” và phát triển hơn nữa mối quan hệ cùng có lợi và hướng tới tương lai với các đối tác NSP của Hàn Quốc.

2. Các nguyên tắc thực thi trong NSP Plus

Một là lấy con người làm trung tâm. Hàn Quốc sẽ đảm bảo rằng các chương trình hợp tác được khởi xướng sẽ tạo ra những thành quả hữu hình cho các nước đối tác NSP và người dân của họ. Khi người dân Hàn Quốc và khu vực NSP được hưởng những lợi ích vì hòa bình và thịnh vượng, điều này đến lượt nó sẽ có ý nghĩa đối với hòa bình và thịnh vượng ở mỗi quốc gia.

Hai là có đi có lại. Hàn Quốc sẽ không tìm kiếm lợi ích của riêng mình và thay vào đó hợp tác với các đối tác NSP để xác định các bên cùng có lợi. Bằng cách này, Hàn Quốc sẽ hoạt động để thực hiện mục tiêu chung là hòa bình và thịnh vượng, đạt được sự hài hòa với “Khuôn khổ phục hồi toàn diện ASEAN” và “Chính sách hành động hướng Đông” của Ấn Độ.

Ba là chiến lược lựa chọn nơi trọng điểm và có sức lan tỏa. Để giúp các đối tác NSP hiểu rõ hơn về những gì mà NSP đang tìm cách đạt được, Chính phủ Hàn Quốc sẽ thực hiện nhiều chương trình chi tiết khác nhau cho những nỗ lực chung trong khuôn khổ của ​​NSP Plus. Thông qua những nỗ lực này, Hàn Quốc đặt mục tiêu và phương châm: các kết quả trong sự phối hợp và hợp tác với từng đối tác phải thật cụ thể, có ý nghĩa cao và chấp thuận theo phương thức có thể chậm nhưng hiệu quả cao và chắc chắn cũng như có tính lan tỏa cao.

Bốn là thực thi cởi mở. Hàn Quốc cam kết tích cực làm việc với cộng đồng quốc tế vì hòa bình và thịnh vượng. Cùng với các đối tác NSP, Hàn Quốc sẽ tiếp tục khám phá các lĩnh vực mà hai bên có thể cùng hợp tác vì lợi ích của cộng đồng trong nước. NSP Plus cũng sẽ tìm cách xác định các cách thức mà các quan điểm chính sách tương tự của các quốc gia khác trên thế giới (hoặc bên ngoài khu vực NSP) có thể được phản ánh trong các hình thức hợp tác. Hàn Quốc và ASEAN, Ấn Độ tìm cách tối đa hóa lợi nhuận đến từ những nỗ lực hợp tác trong khuôn khổ NSP Plus

Năm là thực thi liên tục. Để đảm bảo việc triển khai NSP sang NSP Plus có tính nhất quán và bền vững, Chính phủ Hàn Quốc đã xây dựng nền tảng thể chế cần thiết và sẽ tiếp tục thực hiện trung thực những gì đã được thống nhất trong nhiều giai đoạn khác nhau, bao gồm cả các cuộc họp thượng đỉnh. Hàn Quốc sẽ đảm bảo rằng hợp tác với khu vực NSP sẽ tiếp tục tồn tại lâu dài ngoài chính quyền của Tổng thống Moon đương nhiệm.

3. Nội dung hợp tác mới trong NSP Plus

3.1. Hợp tác toàn diện về y tế công cộng trong kỷ nguyên hậu COVID-19

Trong bối cảnh hiện thời, quan niệm của Chính phủ Hàn Quốc cho rằng cả ASEAN, Ấn Độ và Hàn Quốc, với những nỗ lực cao nhất của chính mình đã quản lý tốt tình hình đại dịch COVID-19 và đặc biệt, Hàn Quốc đã cung cấp sự hỗ trợ y tế công cộng khẩn cấp cho khu vực NSP một cách đáng kể. Dựa trên kinh nghiệm của mình trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sớm và trên chặng đường phía trước, Hàn Quốc sẽ tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm và bí quyết về phòng ngừa đại dịch COVID-19, đồng thời cung cấp hỗ trợ nhu cầu về các vật tư, thiết bị có giá trị về phòng ngừa đại dịch COVID-19 cho các quốc gia NSP. Ngoài ra, Hàn Quốc đang tham gia vào các nỗ lực toàn cầu để đảm bảo rằng tất cả các quốc gia đều được hưởng lợi bình đẳng từ vắc xin COVID-19 như hàng hóa công cộng. Hàn Quốc đã cam kết đóng góp thêm 10 triệu USD cho COVAX AMC để đảm bảo rằng khu vực NSP và các nước đang phát triển khác có năng lực công bằng đối với vắc xin.

Hàn Quốc hiện cũng đang tìm kiếm các biện pháp bổ sung để hợp nhất trong các nỗ lực của chính mình. Bên cạnh các nội dung liên quan tới phòng ngừa đại dịch COVID-19, Hàn Quốc có kế hoạch tham gia vào các nỗ lực chung để tăng cường năng lực y tế công cộng của khu vực NSP như cải thiện dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn dân và bệnh viện của khu vực, tăng cường năng lực ứng phó với dịch bệnh và cung cấp đào tạo cho nhân viên y tế. Bằng cách thiết lập một kênh cho đối thoại sức khỏe cộng đồng ASEAN-Hàn Quốc, Chính phủ Hàn Quốc sẽ có được bức tranh rõ ràng về tình hình sức khỏe cộng đồng của địa phương và khám phá những con đường hợp tác xa hơn trong tương lai.

3.2. Chia sẻ mô hình giáo dục kiểu Hàn Quốc và hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực

Vận dụng nhận thức và chia sẻ triết lý phát triển đã được đông đảo mọi người ngày nay thừa nhận rằng “giáo dục là động lực cho các quốc gia và cho các dân tộc của họ”, Hàn Quốc là một ví dụ điển hình và thành công vận dụng triết lý đó. Hàn Quốc đã đạt được tăng trưởng kinh tế thông qua giáo dục và phát triển nguồn nhân lực mặc dù có nguồn tài nguyên thiên nhiên rất hạn chế. Khu vực ASEAN và Ấn Độ cũng rất coi trọng yếu tố giáo dục. Do đó, đây là một lĩnh vực quan trọng trong hợp tác tương lai với tiềm lực vô hạn cho tất cả mọi người.

Hàn Quốc hy vọng sẽ chia sẻ kinh nghiệm và bí quyết của mình trong việc bồi dưỡng nhân sự có tay nghề cao và thúc đẩy giáo dục học đường. Đặc biệt, Hàn Quốc có thử nghiệm trong việc cung cấp các khóa học “lớp học ảo” để đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục an toàn và bình đẳng ngay cả giữa đại dịch COVID-19. Mô hình học tập có thể được phát triển bằng cách kết hợp các yếu tố của mô hình K-Edu với các đặc điểm và thế mạnh độc đáo của các nước ASEAN và Ấn Độ. Ngoài ra, Hàn Quốc  cũng có kế hoạch nâng cao năng lực của các trường đại học địa phương trong việc phát triển nguồn nhân lực, mở rộng các chương trình học bổng cùng quan tâm, cung cấp các chương trình đào tạo nghề và đáp ứng nhu cầu giáo dục về tiếng Hàn và nghiên cứu tiếng Hàn.

3.3. Thúc đẩy giao lưu văn hóa hai chiều

Khi mối quan hệ tương tác giữa khu vực NSP và Hàn Quốc được xem là có nguồn gốc từ lâu trong lịch sử, thì cùng với các yếu tố mới có tính chất mẫu số chung trong các di sản văn hóa của cả hai bên, mối quan hệ giữa các dân tộc tương ứng sẽ trở nên rất sâu sắc, tới mức họ cảm thấy có sự đồng cảm và thân thuộc. Với nhận thức tích cực và logic tâm lý xã hội này thì vai trò của các chính phủ lúc này là cần làm cầu nối hỗ trợ hoạt động trao đổi văn hóa trong khu vực tư nhân phát triển hơn nữa, qua đó nuôi dưỡng một cộng đồng ASEAN, Ấn Độ - Hàn Quốc thậm chí ngày càng gần gũi hơn về mặt văn hóa, tất nhiên trong sự đa dạng.

Với việc tương tác ảo trở thành tiêu chuẩn mới của các cuộc họp kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng nổ, các chính phủ cần hỗ trợ các phương thức tương tác mới, dù là ảo hoặc từ xa. Một ví dụ là trải nghiệm văn hóa song phương sử dụng công nghệ kỹ thuật số tiên tiến. Hàn Quốc có kế hoạch thành lập các tổ chức trải nghiệm văn hóa kỹ thuật số ở nước này cũng như trong khu vực NSP để người của cả hai bên có thể tiếp tục tương tác ngay cả giữa đại dịch. Và sau khi chương trình kết thúc, Hàn Quốc sẽ tổ chức các sự kiện văn hóa thường xuyên trên nhiều lĩnh vực khác nhau cho phép mọi người tương ứng tham gia trực tiếp.

Trong các sáng kiến mà Chính phủ Hàn Quốc giới thiệu nêu trên, một ví dụ nữa cũng đáng để các đối tác trong NSP quan tâm. Một mặt, Hàn Quốc sẽ tiếp tục nỗ lực phát triển các nguồn lực giáo dục để giúp người dân trong khu vực NSP hiểu sâu hơn về văn hóa và ngôn ngữ của các quốc gia đối tác thuộc NSP. Mặt khác, Hàn Quốc sẽ hợp tác để sản xuất và phân phối một loạt các công cụ văn hóa kỹ thuật số. Các biện pháp như vậy sẽ giúp cả hai bên chia sẻ nhận thức về các giá trị chung và đóng một vai trò lớn hơn trong lĩnh vực văn hóa ở cấp độ toàn cầu. Hơn nữa, Chính phủ Hàn Quốc sẽ thúc đẩy liên kết giữa văn hóa và thể thao và các ngành có liên quan, phục vụ cho việc mở rộng hơn nữa tầm nhìn của sự tương tác.

3.4. Xây dựng nền tảng cho hoạt động thương mại và đầu tư bền vững, các bên đều có lợi

Mặc dù thương mại và đầu tư bị ảnh hưởng bất lợi bởi đại dịch, nhưng tiềm năng hợp tác kinh tế giữa Hàn Quốc với ASEAN và Ấn Độ vẫn còn giá trị. Hàn Quốc cam kết sẽ làm việc để tối đa hóa tiềm năng này thông qua NSP Plus, và hỗ trợ các nỗ lực hội nhập kinh tế mà ASEAN theo đuổi. Để đạt được mục tiêu này, Hàn Quốc và khu vực NSP cần nhanh chóng thích ứng với những thay đổi trong bối cảnh kinh tế do đại dịch COVID-19, bao gồm cả những thay đổi trong chuỗi giá trị toàn cầu. Các nội dung đề xuất cụ thể như:

Thứ nhất, Hàn Quốc sẽ góp phần thúc đẩy hơn nữa năng lực cạnh tranh công nghiệp và nâng cao cơ cấu kinh tế của khu vực NSP. Hàn Quốc cũng sẽ tạo điều kiện thúc đẩy đầu tư trực tiếp hơn nữa của các công ty Hàn Quốc và hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở các quốc gia đối tác thuộc NSP, tìm cách tạo ra một nền kinh tế khu vực vững mạnh có khả năng chống chịu với những thay đổi của môi trường kinh tế đầy rủi ro. Hàn Quốc sẽ cung cấp hỗ trợ tài chính, bảo hiểm và tư vấn cho các công ty Hàn Quốc để giúp họ mở rộng hoạt động kinh doanh trong khu vực NSP.

Thứ hai; Hàn Quốc sẽ nỗ lực hướng tới tự do hóa thương mại và đầu tư và hợp tác với các đối tác trong NSP để khôi phục trật tự và hệ thống thương mại đa phương mở. Hiệp định RCEP (15 nước) đã được ký kết vào năm 2020 và có hiệu lực năm 2021 sẽ là một khuôn khổ đa phương hiệu quả để tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư giữa Hàn Quốc và khu vực NSP. Đánh giá cao vai trò kiến ​​tạo của Ấn Độ trong các cuộc đàm phán RCEP và với tư cách là một đối tác khu vực trong việc tạo ra các chuỗi giá trị khu vực sâu hơn và mở rộng, Hàn Quốc sẽ hoan nghênh việc Ấn Độ tái gia nhập Hiệp định RCEP. Hơn nữa, Hàn Quốc sẽ nỗ lực để giảm sự mất cân bằng thương mại với khu vực NSP cũng như việc Chính phủ Hàn Quốc sẽ tiếp tục khuyến khích các công ty Hàn Quốc tuân thủ luật pháp và tiêu chuẩn địa phương và thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, góp phần tạo việc làm và phát triển xã hội ở các nước sở tại.

3.5. Hỗ trợ phát triển khu vực nông thôn và phát triển cơ sở hạ tầng đô thị

Chính phủ Hàn Quốc bày tỏ hy vọng sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong việc thúc đẩy người dân trong khu vực NSP đạt được mức sống cao hơn, giảm bất bình đẳng trong khu vực và củng cố cơ sở hạ tầng ở các khu vực nông thôn và thành thị.

Để hỗ trợ sự phát triển của các khu vực nông thôn và cải thiện cơ sở hạ tầng ở khu vực NSP, Hàn Quốc sẽ nâng cấp chương trình hỗ trợ phát triển nông thôn hiện tại và dự án ODA “Saemaul Undong (Phong trào Làng mới)” nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các khu vực tương ứng, thông qua một gói toàn diện mang tính chất tích hợp hoặc các chương trình riêng lẻ.

Chính phủ Hàn Quốc bày tỏ ý tưởng sẽ mở rộng các nỗ lực hợp tác để phát triển công nghệ liên quan đến sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nông nghiệp và hải sản, kỹ thuật canh tác thông minh, nâng cao năng lực kiểm soát kiểm dịch, giải quyết các vấn đề về môi trường và cải thiện mức sống. Hơn nữa, hỗ trợ dưới hình thức các khoản vay ưu đãi và tín dụng xuất khẩu cũng sẽ được mở rộng. Ngoài ra, Hàn Quốc sẽ đóng góp nhiều hơn vào việc phát triển cơ sở hạ tầng khu vực sông Mekong, tạo nền tảng cho các hệ thống kinh tế mạnh mẽ hơn.

Hơn nữa, Hàn Quốc sẽ tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường kết nối giữa các nước ASEAN và chia sẻ kinh nghiệm của mình trong việc thực hiện “Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN”. Chính phủ Hàn Quốc sẽ khuyến khích sự tham gia của các công ty Hàn Quốc bằng cách cung cấp thêm tài chính thực hiện dự án cho các thành phố thông minh và cơ sở hạ tầng giao thông trong khu vực NSP.

3.6. Hợp tác trong các ngành công nghiệp tương lai vì sự thịnh vượng chung

Thực tế cho thấy những thay đổi kinh tế nhanh chóng do đại dịch COVID-19 sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi kỹ thuật số. Hiện tại, có sự cạnh tranh quốc tế gay gắt trong các nỗ lực đi tìm kiếm và nuôi dưỡng các động cơ mới để tăng trưởng kinh tế. Hàn Quốc cũng vậy, nước này thể hiện mong muốn hướng tới hình thành một tương lai thịnh vượng chung cùng với ASEAN và Ấn Độ bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi các nền kinh tế của các bên đối tác thành các nền kinh tế kỹ thuật số. Hàn Quốc sẽ tăng cường các nỗ lực kết hợp với khu vực NSP trong các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và internet kết nối vạn vật (IoT), đồng thời làm việc cùng nhau để hỗ trợ nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu của khu vực.

Để đạt được mục tiêu này, Hàn Quốc sẽ tăng cường hợp tác R&D và trao đổi nhân sự trong các lĩnh vực 5G và cuộc cách mạng thử nghiệm lần thứ tư, đồng thời tăng cường hơn nữa các nền tảng cho các nỗ lực chung bằng cách thành lập một cơ quan về đổi mới công nghiệp và trung tâm nghiên cứu chung tiêu chuẩn hóa. Hơn nữa, Hàn Quốc sẽ mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực khởi nghiệp và các ngành công nghiệp trực tuyến và ảo.

Với nhận thức cho rằng thương mại điện tử và lĩnh vực fintech (công nghệ dịch vụ tài chính) sẽ trở thành động lực có giá trị cho tăng trưởng kinh tế đối với cả khu vực NSP và Hàn Quốc, Hàn Quốc đã chuẩn bị kế hoạch tăng cường hợp tác thương mại điện tử bằng cách kết nối các nền tảng trực tuyến với các nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp dịch vụ, đồng thời thúc đẩy phát triển các dịch vụ tài chính trực tuyến, tiếp thị ảo và giải pháp bảo mật. Phía Hàn Quốc cũng sẽ cung cấp một lộ trình chính sách chung để tiếp tục hợp tác khởi nghiệp và theo đuổi các biện pháp hỗ trợ tài chính để nuôi dưỡng các công ty khởi nghiệp. Trong quá trình này, Chính phủ Hàn Quốc sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ và các doanh nghiệp mạo hiểm thích ứng với quá trình số hóa trong khu vực NSP.

3.7. Hợp tác vì sự an toàn và thúc đẩy hòa bình ở cấp độ xuyên quốc gia

Trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc lần thứ 75, ngày 23 tháng 9 năm 2020, Tổng thống Moon Jae-in đã bày tỏ rõ ràng quan điểm về chủ đề này. Dựa trên tư tưởng đó mà Hàn Quốc khẳng định hòa bình và an ninh thực sự cho người dân không thể đạt được nếu chỉ thông qua các phương thức hợp tác bảo mật truyền thống. Vì thế, Hàn Quốc, với tư cách là một cường quốc trung gian có trách nhiệm, sẽ mở rộng nỗ lực chung với các thành viên ASEAN và Ấn Độ trong các lĩnh vực xã hội phi truyền thống để đảm bảo hòa bình và an ninh cho các cá nhân.

Đặc biệt, để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, thiên tai, ô nhiễm đại dương và tội phạm quốc tế, kêu gọi tăng cường hợp tác quốc tế, Hàn Quốc sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm của mình trong mọi lĩnh vực và phát triển một khuôn khổ chung để giải quyết chúng tốt hơn. Ví dụ, Hàn Quốc có kế hoạch thiết lập các cơ sở và hệ thống để chia sẻ dữ liệu khí hậu do vệ tinh của họ thu thập với các quốc gia đối tác của NSP. Phối hợp ứng phó với thiên tai như lũ lụt, mở rộng cung cấp năng lượng tái tạo và tham gia hệ thống dự trữ gạo ASEAN + 3 trong thời kỳ khủng hoảng lương thực cũng sẽ có giá trị trong việc mở đường cho một cộng đồng an toàn và hòa bình hơn ở khu vực NSP và Hàn Quốc.

Hàn Quốc cũng sẽ hỗ trợ các nỗ lực của ASEAN và Ấn Độ nhằm giải quyết hòa bình các tranh chấp trên biển, quản lý bền vững các nguồn tài nguyên biển và bảo vệ môi trường đại dương, dựa trên lợi ích chung về sức khỏe của các đại dương. Ngoài ra, Chính phủ Hàn Quốc dự định đưa ra một sáng kiến mới về phòng chống tội phạm liên quốc gia và đào tạo lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. Vì Ấn Độ sẽ là thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2021-2022, Hàn Quốc hy vọng sẽ hợp tác với Ấn Độ trong các lĩnh vực liên quan[5].

Tăng cường khả năng phục hồi ở khu vực Mekong cũng là chìa khóa để thúc đẩy một cộng đồng hòa bình và an toàn trong khu vực ASEAN. Hàn Quốc sẽ đóng góp bằng cách loại bỏ bom mìn và vật liệu chưa nổ, thành lập Trung tâm Đa dạng sinh học Mekong - Hàn Quốc, và tạo điều kiện phát triển nguồn nước ở sông Mekong. Với phạm vi rộng lớn cho an ninh phi truyền thống, có nhiều dư địa để mở rộng hơn nữa quan hệ đối tác cả về quy mô và chiều sâu trong tương lai[6].

4. Một số đánh giá về tính khả thi của NSP Plus

Để có cái nhìn biện chứng và có tính khả thi cho các đánh giá chính sách, trong nội dung phần 4 sẽ trực tiếp đi sâu nhận diện một số rủi ro ảnh hưởng tới quá trình triển khai NSP Plus trên thực tế.

4.1. Rủi ro ảnh hưởng từ cạnh tranh chiến lược Hoa Kỳ - Trung Quốc

Thực tế trong mấy năm qua, dưới thời của chính quyền cựu Tổng thổng Donald Trump, nước Mỹ đã theo chủ nghĩa “nước Mỹ trên hết” và đưa ra hàng loạt vấn đề chống lại Trung Quốc, bao gồm: quyền sở hữu trí tuệ, các vấn đề an ninh và công nghệ như cũng như sự mất cân bằng thương mại giữa hai nước. Từ góc nhìn của lý do an ninh quốc gia, Hoa Kỳ lo ngại rằng Trung Quốc có thể thâu tóm và trở thành người đứng đầu trong lĩnh vực công nghệ cao của tương lai thông qua chương trình nghị sự với tiêu đề "Sản xuất tại Trung Quốc 2025". Với lý do đó, chính quyền Hoa Kỳ của cựu Tổng thống Donald Trump trước đây (2017-2021) cũng như chính quyền đương nhiệm là Tổng thống Joe Biden dường như vẫn đang tiếp tục áp dụng áp lực thương mại để ngăn chặn điều này đối với Trung Quốc. Trung Quốc giờ đây được Hoa Kỳ xác định là đối thủ cạnh tranh nguy hiểm trực tiếp và lâu dài của mình.

Để chứng minh cho điều này, có thể trích dẫn lại các thông tin trước đây đã từng được công bố rông rãi, mô tả các hành động được ví như cuộc chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xảy ra cách đây mấy năm. Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg vào tháng 3 năm 2017, Peter Navarro, Giám đốc Hội đồng Thương mại Quốc gia Hoa Kỳ, đã trực tiếp đề cập rằng các cuộc điều tra Mục 301 của Hoa Kỳ đang nhắm mục tiêu đến “Sản xuất tại Trung Quốc 2025”. Vào tháng 5/2017, Hoa Kỳ đã công bố một biện pháp thuế quan 25% đối với các sản phẩm liên quan trị giá 50 tỷ USD, nhắm mục tiêu rõ ràng sáng kiến ​​Sản xuất tại Trung Quốc 2025 và áp đặt bộ thuế quan đầu tiên có giá trị 34 tỷ USD vào ngày 6 tháng 7 các mức thuế trả đũa bổ sung 25% đối với hàng hóa xuất khẩu của Hoa Kỳ trị giá 3 tỷ USD. Có khả năng xung đột này sẽ còn kéo dài vì cần có các biện pháp toàn diện để giải quyết xung đột thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc, dựa trên sự nhượng bộ của Trung Quốc, chẳng hạn như việc loại bỏ trợ cấp và các hạn chế hỗ trợ liên quan đến chiến lược Made in China 2025, giảm mất cân bằng thương mại, mở cửa thị trường nông sản và dịch vụ, và bảo vệ dân trí quyền sở hữu[7].

Đối với Hàn Quốc, ảnh hưởng của các mức thuế đầu tiên mà Hoa Kỳ và Trung Quốc áp đặt lên hàng hóa trị giá 34 tỷ USD bị giới hạn trong ngắn hạn. Điều này là do trong số các hàng hóa trung gian xuất khẩu sang Trung Quốc, thì chỉ có 5% trong số đó được xuất khẩu trở lại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Hàn Quốc và các đối tác trong khuôn khổ NSP Plus nên chuẩn bị cho một thời kỳ hỗn loạn kéo dài nếu những sự kiện tương tự có thể lại tái diễn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Vì thế, Chính sách hướng Nam mới có giá trị như một phản ứng lâu dài, tránh các rủi ro có thể gặp phải từ hệ quả không mong muốn bởi các tranh chấp thương mại Mỹ - Trung có thể bùng phát cao hơn nữa.

Một khi Hàn Quốc tìm cách đa dạng hóa các quan hệ hợp tác kinh tế cũng như tìm kiếm sự đa dạng hóa các cấp độ quan hệ hợp tác rộng lớn hơn các khuôn khổ kinh tế với các đối tác ASEAN và Ấn Độ, thì quy mô hợp tác của Hàn Quốc với Trung Quốc cũng có thể gặp rủi ro ở một chừng mực nào đó. Viện dẫn các lý do tham vọng độc tôn của chính quyền Trung Quốc đối với các đối thủ cạnh tranh của nước này, thì bất kỳ đối tác nào trong khuôn khổ NSP Plus và Hàn Quốc, cũng có thể gặp rủi ro, ví dụ Ấn Độ chẳng hạn. Một khi quan hệ Trung - Ấn căng thẳng thì mức độ hợp tác có thể sẽ bị thu hẹp lại do lo ngại các hành động trả đũa của Trung Quốc.

Tương tự như vậy, các rủi ro có thể xảy ra giữa các đối tác ASEAN, Ấn Độ và Hàn Quốc trong quan hệ với Hoa Kỳ. Như phát biểu của giáo sư Paul Krugman đến từ Đại học New York, Hoa Kỳ tại Diễn đàn Đảo Jeju năm 2020 có nhận xét rằng cần thiết duy trì các hệ thống thương mại khu vực bền chắc và tường minh như của Liên minh châu Âu. Điều này là rất quan trọng khi xem xét rằng Hàn Quốc có thể bị thiệt hại lớn nếu căng thẳng thương mại Mỹ - Trung kéo dài. Xung đột thương mại kéo dài giữa hai cường quốc có thể thắt chặt thương mại toàn cầu, làm giảm khả năng cạnh tranh của Hàn Quốc trong xuất khẩu do đồng nhân dân tệ giảm giá và làm gia tăng sự bất ổn trên thị trường tài chính quốc tế. Do đó, Hàn Quốc nên cố gắng duy trì mối quan hệ thương mại và đầu tư bền vững với ASEAN và Ấn Độ dựa trên NSP nhằm chống lại chủ nghĩa bảo hộ. Nếu chủ nghĩa bảo hộ thắng thế thì NSP Plus sẽ bị ảnh hưởng và rủi ro thương mại là điều không tránh khỏi[8].

Tuy nhiên, trong rủi ro thách thức bao giờ cũng có cơ hội, dù là mong manh nhất. Việc Mỹ áp dụng áp lực thương mại để ngăn chặn chương trình “Made in China 2025” càng mạnh mẽ bao nhiêu thì khả năng phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao của Trung Quốc có thể sẽ bị trì hoãn bấy nhiêu. Sự chậm trễ trong phát triển của Trung Quốc có thể coi là một cơ hội vàng để Hàn Quốc thúc đẩy các ngành công nghệ cao của mình cùng với các đối tác trong khuôn khổ NSP Plus. Chính phủ Hàn Quốc của Tổng thống Moon cho rằng nước này nên tận dụng sự hợp tác trong các ngành công nghiệp đổi mới trong tương lai làm động lực cho sự phát triển của ngành công nghiệp Hàn Quốc với các đối tác ở các khu vực mới phía nam. Trong khi đó, phong trào được cho là có  tâm lý chống Mỹ ở Trung Quốc, tẩy chay sản phẩm của Mỹ và sự giảm doanh số bán hàng của Trung Quốc, các sản phẩm do Mỹ áp thuế cũng được xem là cơ hội cho Hàn Quốc. Nếu Hàn Quốc sản xuất các sản phẩm có thể thay thế vị trí của Trung Quốc đã làm bằng cách sử dụng công nghệ thương mại hóa của Hàn Quốc, lực lượng lao động ở ASEAN và khoa học và công nghệ cơ bản của Ấn Độ, thì những sản phẩm này sẽ có thể nhắm đến được thị trường Mỹ. Vì lịch sử của Hàn Quốc chưa bao giờ tiết lộ bất kỳ tham vọng đế quốc nào, không giống như Trung Quốc hay Nhật Bản, do đó ASEAN và Ấn Độ sẽ không có sự dè dặt chống lại việc hợp tác với các quốc gia khác như Hàn Quốc. Như vậy, trong cái rủi lại có cơ may, dù là rất nhỏ.

4.2. Rủi ro của lòng tin với các cam kết chính trị từ các bên

Có thể khẳng định rằng nếu Hàn Quốc không thực hiện đúng các cam kết trong NSP, thì NSP Plus cũng có thể chỉ là một ý tưởng mang tính suy đoán và viển vông.

Nhắc lại là, kể từ những năm 1990, các tập đoàn kinh tế lớn của Hàn Quốc như Samsung, Hyundai, LG và Daewoo đã tiếp tục tiến vào khu vực ASEAN, chẳng hạn như Thái Lan, Indonesia, Singapore, Malaysia và Việt Nam, và sự tiến bộ của các công ty Hàn Quốc vào ASEAN và đầu tư vào khu vực đã tăng đều đặn bất chấp cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Vì thế, với tư cách là các chủ thể tham gia hợp tác, theo góc nhìn từ phía khu vực doanh nghiệp tư nhân ở Hàn Quốc, hiện tại, để thúc đẩy và phá vỡ sự bế tắc hay hoài nghi vào tương lại hiện thực hóa của NSP của chính quyền Tổng thống Moon Jae-in thì cần phải nâng cao nhận thức của các bên cũng như cần phải khai thác sâu hơn sự ủng hộ của cộng đồng hiện tại. Do đó, về phía Chính phủ Hàn Quốc và các nước đối tác ASEAN, Ấn Độ cũng như các cơ quan hữu quan của các chính phủ cần có nhận thức đúng mức về tính cấp thiết để giải quyết tốt các nhiệm vụ trong một thời gian sớm nhất, thì quá trình xây dựng và củng cố lòng tin của các bên mới đi đúng hướng trong hành động ở thực tiễn.

Thứ nhất, theo quan điểm của khu vực doanh nghiệp tư nhân, chính phủ chỉ quan tâm đến khu vực này với ý nghĩa vì nó mang tính chất địa chính trị trong mục tiêu bảo vệ lợi ích chính trị an ninh của Hàn Quốc, không giống như các tập đoàn Hàn Quốc thâm nhập vào ASEAN cùng trong thời kỳ này.

Các tập đoàn Hàn Quốc tiếp tục tiến vào ASEAN với mục tiêu phù hợp với tăng trưởng của ASEAN. Và ngược lại, quan hệ của Chính phủ Hàn Quốc đã không đáp ứng được như kỳ vọng trong khi các doanh nghiệp tư nhân trong khu vực đã đạt được kết quả tốt. Do đó, NSP Plus nên được theo đuổi như một chiến lược trong đó chính phủ hoàn thành trục thịnh vượng thông qua các liên kết với chính sách phương Bắc mới với một quan điểm dài hạn và chuẩn bị cho kỷ nguyên hòa bình trên bán đảo Triều Tiên. Điều này sẽ đòi hỏi phải thiết lập một hệ thống có thể duy trì sự tiến bộ đối với những kết quả có được. Một lộ trình cụ thể cần được vạch ra và thực hiện một cách có trách nhiệm thông qua hệ thống được thiết lập. Lãnh đạo các tập đoàn lớn của Hàn Quốc cũng bày tỏ quan điểm cho rằng để phù hợp với NSP Plus, Chính phủ Hàn Quốc hiện tại và sau này nên nhìn lại thành tựu quản trị của các nhà lãnh đạo ở Indonesia, Philippines, Việt Nam, Ấn Độ và Singapore và phản ánh chúng vào lộ trình trung và dài hạn của sự hợp tác giữa các chủ thể đích thực trong khu vực NSP Plus. Nếu lộ trình NSP Plus được hệ thống hóa và có tổ chức cụ thể, thì không chỉ người dân Hàn Quốc mà còn cả người dân của các nước tại khu vực phía Nam cũng sẽ đạt được sự tin tưởng cao đối với chính sách này của ông Moon.

Ngoài ra, cần tham chiếu các chỉ số hiệu suất/hiệu quả để đánh giá tiến trình lâu dài của NSP Plus như là một “chiến lược” thay vì dao động giữa hy vọng và lo sợ về “hiệu suất ngắn hạn” mà nó mang lại trong hiện tại và tương lai gần. Vì thế, cần chia sẻ một tư duy mới rằng NSP Plus và chính sách phương Bắc mới được xem ngang tầm quan trọng và ý nghĩa như các chiến lược tăng trưởng toàn cầu mới của Hàn Quốc.

Thứ hai, cần nỗ lực để tăng cường sự hiểu biết của người dân Hàn Quốc và đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết của ASEAN và Ấn Độ đối với Hàn Quốc theo chiều ngược lại.

Các nhà lãnh đạo Hàn Quốc là những người đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các chính sách như NSP Plus với một đề xuất về giao lưu con người và ngoại giao quốc gia. Do đó, người dân Hàn Quốc hiểu NSP Plus sẽ quyết định sự thành công hay thất bại của nó.

Tuy nhiên, thực tế ở ASEAN và Ấn Độ, đâu đó, vẫn còn nghi ngờ về việc liệu Chính phủ Hàn Quốc có chuẩn bị để đóng vai trò này hay không? Do đó, Hàn Quốc nên nhanh chóng bác bỏ quan điểm cho rằng khu vực ASEAN và Ấn Độ thua kém Hàn Quốc về mọi mặt. Chỉ có bằng cách coi các khu vực này là đối tác thực sự trong hợp tác, Hàn Quốc có thể nhận được một mức độ đối xử của ASEAN và Ấn Độ. Hàn Quốc cũng nên triển khai các dự án khác nhau để giảm thiểu mọi định kiến ​​sai lầm của ASEAN và Ấn Độ đối với Hàn Quốc. Về mặt này, chính phủ nên tích cực sử dụng sức mạnh mềm của Hàn Quốc và sử dụng quyền này để thúc đẩy chính sách phía Nam, chẳng hạn như bằng cách tích cực mở các lớp nghiên cứu Hàn Quốc trên khắp ASEAN và Ấn Độ.

Thứ ba, thương mại và đầu tư gần đây của Hàn Quốc với ASEAN đã tập trung vào Việt Nam. Đó là tín hiệu tốt mặc dù NSP Plus là một chiến lược nhằm đa dạng hóa nền kinh tế và ngoại giao.

Việt Nam chiếm khoảng 19,9% tổng đầu tư của Hàn Quốc vào ASEAN năm 2010, nhưng tỷ lệ phần trăm này đã tăng lên 40,3% vào năm 2017. Việt Nam cũng chiếm 13,3% tổng thương mại ASEAN của Hàn Quốc năm 2010, nhưng tỷ trọng của nó đã tăng lên 42,9% vào năm 2017[9]. Đây là bằng chứng cho thấy Việt Nam đã tự khẳng định mình là trung tâm của quan hệ Hàn Quốc - ASEAN. Thương mại của Hàn Quốc và sự giao thương của Hàn Quốc tập trung vào Việt Nam cũng cần được đa dạng hóa sang các nước khác trong khu vực ASEAN và Ấn Độ. Điều này là do NSP Plus góp phần hình thành các mối quan hệ bổ trợ mà không làm tổn hại đến vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực ASEAN và nhằm thúc đẩy sự phát triển chung của các công ty Hàn Quốc cùng với thương mại khu vực. Hơn nữa, nếu thành tựu có liên quan đến Ấn Độ, NSP Plus sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn nữa. Làm như vậy cũng sẽ giúp chuẩn bị cho Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), dự kiến ​​ra mắt vào năm 2025 có tính ý nghĩa và khả thi hơn.

5. Kết luận

Tóm lại, khi đánh giá tính hiện thực của NSP Plus trong bối cảnh đặc biệt mới, với tác động của đại dịch COVID-19 được cho là đã vượt ra ngoài lĩnh vực y tế công cộng, đặt ra những thách thức thực sự cũng như những cơ hội đối với nền kinh tế của tất cả các quốc gia thì chúng ta cần có thêm dữ liệu và thời gian. Tuy nhiên, các nước đối tác trong khuôn khổ NSP Plus và Hàn Quốc đã có chung kinh nghiệm trong việc chuyển đổi và thích nghi trước các thách thức, khủng hoảng. Hiện nay Hàn Quốc đề xuất ASEAN và Ấn Độ tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác liên khu vực thông qua NSP Plus, làm việc cùng nhau để vượt qua cuộc khủng hoảng này và hình thành một tương lai mới. Động thái này thể hiện rõ ràng ý chí liên kết mạnh mẽ của Hàn Quốc, NSP Plus đặc biệt đề xuất ra 7 lĩnh vực để mở rộng và làm sâu sắc hơn các nội dung hợp tác. Trong viễn cảnh đại dịch COVID-19 còn bất định, công thức trong liên kết quốc gia và lĩnh vực hợp tác kinh tế khó có thể được tính trước như một khuôn khổ cứng nhắc, ASEAN, Ấn Độ và Hàn Quốc nên thực hiện các bước linh hoạt để xây dựng toàn bộ cộng đồng vì sự thịnh vượng thông qua các công cụ hỗ trợ mạnh mẽ hơn và lấy con người làm trung tâm và các bên cùng thắng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tổng thống Moon Jae-in, Bài phát biểu lần đầu tiên công bố nội dung NSP trong chuyến thăm Indonesia, Jakartar ngày 9 tháng 11 năm 2017, Tài liệu của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc.

2. Tổng thống Moon Jae-in và Thủ tướng Modi của Ấn Độ, Tuyên bố chung: “Tầm nhìn chung vì Con người, Thịnh vượng, Hòa bình và Tương lai” trong Hội nghị thượng đỉnh Ấn Độ - Hàn Quốc, ngày 10/7/2018 tại New Delhi. Tài liệu của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc.

3. Tổng thống Moon Jae-in, Bài phát biểu chính thức tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc lần thứ 75, ngày 23/9/2020, Tài liệu của Bộ ngoại giao Hàn Quốc.

4. President Moon Jae-in, “The Speech at 21^st ASEAN-ROK Summit”, November 12, 2020, Korean Ministry of Foreign Affairs.

5. Yoon Ah oh, “Korea’s New Southern Policy: Progress, Problems, and Prospects”, Asia Pacific Bulletin, Number 513, July 16, 2020; EastWest Center.org/APB.

6. Jeahyon Lee, “A Need to rethink Peace Cooperation in Korea’s New Southern Policy”, Asia Pacific Bulletin, Number 514, July 16, 2020; EastWest Center.org/APB.

7. Seonjou Kang, “Korea’s New Southern Policy: Diversifying Economic and Strategic Portfolios”, Asia Pacific Bulletin, Number 515, July 16, 2020; EastWest Center.org/APB.